بیت النور
|
| |
| اطلاعات اوليه | |
|---|---|
| کاربری | زیارتگاه |
| مکان | قم |
| مشخصات | |
| وضعیت | فعال |
بَیْت‌ُ النّور محل اقامت و عبادتگاه حضرت معصومه(س) در قم است. این مکان که در اصل، خانه موسی بن خزرج بود و بعد از وفات حضرت معصومه(س) وقف شد، به نام محراب یا معبد فاطمه(س)، بیت النور و بقعه ستیه نامیده می‌شود و در سال‌های بعد در اطراف آن مسجد و مدرسه‌ای به نام مدرسه ستیه بنا گردید. تولیت این مکان برعهده سادات میره‌ای است و هر ساله در سال‌روز ولادت، وفات و روز ورود حضرت معصومه به قم در این مکان مراسم مخصوصی برگزار می‌گردد.
موقعیت
بیت النور، محل اقامت ۱۷ روزه حضرت معصومه(س) در قم است که به عنوان مکانی زیارتی، مورد توجه مردم بوده است. بیت النور در محله‌ای به نام «میدان میر» (بین دو محله آذر و چهارمردان) از محله‌های قدیمی قم واقع شده است که در گذشته در محدوده جنوب غربی شهر قم قرار داشت؛ اما با گسترش شهرسازی، به تدریج به یکی از محله‌های مرکزی شهر تبدیل شد.
تاریخچه
بیت النور از قدمگاه‌هایی است که در اسناد تاریخی از جمله کتاب تاریخ قم نوشته حسن بن محمد قمی، به آن اشاره شده و تاریخچه آن را به سال ۲۰۱ق سال ورود حضرت معصومه(س) به قم باز می‌گرداند.
بیت النور در اصل خانه موسی بن خزرج از بزرگان قم بود که با خبردار شدن از ورود حضرت معصومه(س) از طرف ساوه به قم، به همراه دیگر بزرگان به استقبال او رفته، و او را به این مکان منتقل کرد. حضرت معصومه(س) در این مکان به عبادت پرداخت و بعد از مدت کوتاهی بر اثر بیماری وفات یافت و در باغ بابلان دفن شد. بعد از وفات حضرت، موسی بن خزرج، محل عبادت حضرت و اطراف آن را وقف کرد.این مکان در اسناد تاریخی، به نام محراب یا معبد فاطمه(س)، بیت النور و بقعه ستیه، نامیده شده که حجره‌ای به ابعاد ۳ در ۳/۵ متر است و با آینه‌کاری تزیین گردیده شده است. معماری و شیوه ساخت بنای محراب، متشکل از نمادهای است که زائر را به تقدس مکان رهنمون می‌سازد. سقف گنبدوار که در معماری اسلامی، نمادی از آسمان شمرده می‌شود، استفاده از سنگ و ترکیب آینه، کاشی، نورپردازی درونی اتاق، نقوش تزیینی و... از جمله این مواردند.
بعدها در اطراف محراب حضرت معصومه(س)، مسجد و مدرسه‌ای به نام «ستیه» ایجاد شد و از مدارس علمیه معروف قم محسوب می‌شود.
تولیت و کاربری
تولیت بیت النور، برعهده هیئت امنایی متشکل از سادات میره‌ای است که خدمت‌گزاری بیت النور از نسل به نسل آنان منتقل شده است و اموالی را برای آن وقف کرده و در تجدید بنای آن نقش داشته‌اند.
بیت النور امروزه زیارتگاه مردم است و علاوه بر برگزاری مراسم در روزهای عزاداری و ایام ولادت اهل بیت(ع)، مراسم‌های خاصی نیز در روز ولادت، روز وفات و روز ورود حضرت معصومه(س) به قم در این مکان برگزار می‌گردد.
پانویس
- ↑ فقیهی، تاریخ مذهبی قم، ۱۳۷۸ش، ص۹۴.
- ↑ دهخدا، لغت نامه، ذیل واژه قدمگاه.
- ↑ انوری، فرهنگ بزرگ سخن، ذیل واژه قدمگاه.
- ↑ حسن بن محمد، تاریخ قم، ۱۳۶۱ش، ص۲۱۳-۲۱۴؛ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۴۸، ص۲۹۰.
- ↑ فیض، گنجینه آثار قم، ۱۳۴۹ش، ص۶۹۹.
- ↑ خانمحمدی، موذن، «انسان‌شناسی قدمگاه (مطالعه موردی بیت النور)».
- ↑ عقیقی بخشایشی، مدارس حوزه علمیه قم، ۱۳۶۰ش.
- ↑ خانمحمدی، موذن، «انسان‌شناسی قدمگاه (مطالعه موردی بیت النور)».
- ↑ زهره کاشانی، تاریخ ۱۲۰۰ساله حوزه علمیه قم، ۱۳۹۴ش، ص۱۵۷.
- ↑ خانمحمدی، موذن، «انسان‌شناسی قدمگاه (مطالعه موردی بیت النور)».
- ↑ جای نهادن قدم؛ جایی که پای پیامبری یا امامی یا ولی‌ای به آنجا رسیده باشد؛ جاهایی که اثر پایی در سنگ و جز آن پدیدار است و گمان برند که جای پای پیامبری یا امامی است؛ محل زیست؛ سکونت‌گاه و آستانه و درگاه
- ↑ درباره شهرت مدرسه گفته شده که نویسندگان عصر صفویه به فاطمه معصومه «سِتّی فاطمه» می‌گفتند و به مرور زمان به ستیه شهرت یافته است. ر.ک به: فقیهی، تاریخ مذهبی قم، ۱۳۷۸ش، ص۹۴و۹۵.
منابع
- انوری، حسن، فرهنگ بزرگ سخن، تهران، نشر سخن، ۱۳۸۲ش.
- خانمحمدی، کریم و موذن، معصومه، «انشان‌شناسی قدمگاه (مطالعه موردی بیت النور)»، فرهنگ رضوی، شماره ۱۱، ۱۳۹۴ش.
- دهخدا، علی اکبر، لغت نامه، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، ۱۳۷۷ش.
- زهره کاشانی، علی‌اکبر، تاریخ ۱۲۰۰ساله حوزه علمیه قم، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، ۱۳۹۴ش.
- عقیقی بخشایشی، عبدالرحیم، مدارس حوزه علمیه قم یا مهد پرورش شخصیت‌های بزرگ، مکتب اسلام، تیر ۱۳۶۰، سال ۲۱ - شماره ۴.
- فقیهی، علی‌اصغر، تاریخ مذهبی قم، قم، زائر، ۱۳۷۸ش.
- فیض، عباس، گنجینه آثار قم، قم، مهراستوار، ۱۳۴۹ش.
- قمی، حسن بن محمد، تاریخ قم، مترجم حسن بن علی قمی، مصحح جلال‌الدین تهرانی، تهران، توس، ۱۳۶۱ش.
- مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، بیروت، دار احیا التراث العربی، ۱۴۰۳ق.
پیوند به بیرون